Նորման Գայսլեր. Արդյոք խաղամոլությունը հակաբարոյակա՞ն է

   Խաղամոլությունը կարող է սահմանվել իբրեւ մեկ անձից մյուսին նյութական արժեքների փոխանցում, ինչը կատարվում է առավելապես պատահականության սկզբունքով: Այն տարբերվում է պատահականության սկզբունքով առաջնորդվող խաղերից, որոնցում իրական նյութական արժեքներ չեն անցնում մյուսներին: Խաղամոլությունը տարբերվում է նաեւ այլ ռիսկային արարքներից (օրինակ` պետական պարտատոմսերի շուկայում ներդրումներ կատարելուց), որոնց պարագային նյութական արժեքների փոխանցումը չի կատարվում սոսկ պատահականության սկզբունքով: Ներդրում կատարելիս ռիսկ գոյություն ունի (եւ բարձր ռիսկի գնալը կարող է իմաստուն քայլ չլինել), բայց սովորաբար պետական պարտատոմսերի շուկայում ռիսկը հաշվարկված է, ինչը նշանակում է, որ ներդրումների կատարման համար ռացիոնալ գործընթաց է ընտրվել: Բայց եթե որեւէ մեկը պարզապես մետաղադրամ նետելով որոշի, թե պարտատոմսերի շուկայի որ հատվածում կատարի ներդրումը, ապա սա կնմանվի մեր սահմանած խաղամոլությանը: Խաղամոլության լայն տարածում ստացած դրսեւորումներից է վիճակախաղը: Աշխարհում օրեցօր ընդարձակվում է նաեւ խաղատների շուկան:

   Խաղամոլության դեմ բերված բարոյական փաստարկները կարելի է բաժանել երկու խմբի` առաջին` որոնք քաղված են հատուկ հայտնությունից (Սբ. Գիրք), եւ երկրորդ` ընդհանուր հայտնությունից առնվածներ: Երկրորդ խմբի փաստարկները ներառում են բանականությունը, ընդհանուր ընկալումները եւ բարոյական բնատուր կողմնորոշման կարողությունը, որոնք հիմնված են համայն մարդկության սրտում գրված օրենքի վրա (հմմտ. Հռ. 2:15): Առաջին հերթին եկեք ուսումնասիրենք այս հարցի վերաբերյալ աստվածաշնչյան տեղեկությունները:

   Բազում աստվածաշնչյան սկզբունքներ հորդորում են մեզ չտարվել խաղամոլությամբ: Բայց քանի որ որոշ անձինք փորձում են կիրառել Աստվածաշունչը խաղամոլությունն արդարացնելու նպատակով, ապա անհրաժեշտ է պատասխանել նրանց փաստարկներին: Խաղամոլության կողմնակից հեղինակներից մեկը հայտարարել է. "Հուդայա-քրիստոնեական բարոյագիտության հիմքը հանդիսացող Աստվածաշունչը, ո'չ Հին եւ ո'չ էլ Նոր Կտակարաններում դեմ չի արտահայտվում խաղամոլությանը": Ամեն դեպքում, ինչպես եւ կտեսնենք, այսպիսի պնդման համար որեւէ հիմնավորում գոյություն չունի:

  Իսրայելի երկիրը բաժանելիս Հեսուն վիճակ նետեց Աստծո կամքն իմանալու համար (Հեսու 14:2): Առաքյալները վիճակ նետեցին նոր առաքյալ ընտրելու համար (Գործք 1:26): Բայց այս արարքները սխալ չէին, քանի որ Առակաց գրքում ասված է. "Վիճակը նետված է, սակայն ամեն բան Տերն է որոշում" (16:33, հայերենում իմաստն այլ է, թարգմանված է KJV-ից): Հարկ է ասել, որ այս եղանակը վստահաբար աստվածային վավերացում ունի եւ խաղամոլություն չէ: Ինչո՞ւ, որովհետեւ այսպես վարվելով արժեքավոր ոչինչ ռիսկի չի մատնվել: Մարդիկ այսպես վարվելով պարզապես կիրառել են Աստծո համար ընդունելի միջոցը Տիրոջ կամքն իմանալու համար: Երբ Հիսուս խաչն էր բարձրացվում, հռոմեացի զինվորները նրա պատմուճանի համար վիճակ էին գցում (Մատթ. 27:35): Սա ճշմարտություն է, բայց այս արարքն ընդունելի չէր Աստծո համար: Աստվածաշունչը պարզապես նկարագրում է նրանց գործողությունները, այլ ոչ թե արդարացնում խաղամոլությունը: Զինվորները նաեւ խաչեցին Հիսուսին, բայց, ինչ խոսք, արարքը չի արդարացվում:

  Երբեմն մատնանշվում է այն հանգամանքը, որ ՙխաղամոլություն՚ եզրը անգամ չի հիշատակվում Աստվածաշնչում: Անկասկած, եթե այն կարեւորություն ունենար, ապա այս հարցին առնվազն որոշ անդրադարձ պետք է կատարված լիներ: Պատասխանելով, ասենք, որ սա շատ թույլ փաստարկ է, քանի որ կան շատ իրողություններ, որոնք Աստվածաշնչում իրենց իրական անվամբ հանդես չեն գալիս, սակայն որոնց առնչությամբ Սբ. Գիրքը հստակ ուսուցում ունի` արտահայտված թեր եւ դեմ դիրքորոշումներով: Օրինակ` "Երրորդություն" եզրը չի հանդիպում Աստվածաշնչում, սակայն Սբ. Գիրքը ակնհայտ կերպով վկայում է վարդապետության ճշմարտացիությունը (Մատթ. 3:16; 28:18-20; Հովհ. 1:1,14; Բ Կորնթ. 13:14; Կող. 2:9; Եբր. 1:8): "Բռնաբարում", "սեռական բռնություն" կամ "ընտանեկան բռնություն" եզրերը նույնպես չեն հանդիպում Սբ. Գրքում: Սակայն Աստվածաշնչում այս արարքների դեմ սկզբունքներ են պարունակվում: Ուրեմն միայն այն պատճառով, որ "խաղամոլություն" եզրը չի հանդիպում Սբ. Գրքի շատ թարգմանություններում, չի նշանակում, որ Սբ. Գիրքը դեմ չէ այս արարքին: Ավելին, "խաղամոլություն" եզրը հանդիպում է Սբ. Գրքի որոշ թարգմանություններում: Թարգմանություններից մեկում (Living Bible) ասված է. "Խաղամոլությամբ դիզված կարողությունը արագ կկորչի" (հմմտ. Առակաց 13:11): Ինչպես կներկայացվի ստորեւ, Սբ. Գիրքը անվանապես դեմ չէ խաղամոլությանը, սակայն դեմ է սկզբունքայնորեն:

 Գոյություն ունեն բազում աստվածաշնչյան սկզբունքներ, խրատներ եւ անգամ պատվիրաններ, որոնք դեմ են խաղամոլությանը: Ավելին, Տասը պատվիրաններից առնվազն երեքը դեմ են խաղամոլությանը: Դիտարկենք այդ տեղիները:

Խաղամոլությունը ագահության կամ ժլատության տարատեսակ է

   Տասներորդ պատվիրանն ասում է. "Ո'չ քո մերձավորի տան..., ո'չ այն ամենի վրա, ինչ քո մերձավորինն է` աչք մի' ունեցիր" (Ելք 20:17): Պողոս առաքյալը հավելում է. "Բոլոր չարիքների արմատը փողասիրությունն է" (Ա Տիմ. 6:10): Խաղամոլությունը հաճախ ագահության դրսեւորում է հանդիսանում եւ խաղամոլության շարժառիթը դասվում է այս կարգին:

Խաղամոլությունը գողության տարատեսակ է

  Ութերորդ պատվիրանը հրամայում է. "Մի' գողացիր" (Ելք 20:15): Իսկ վիճակախաղում դրսեւորվող խաղամոլությունը աղքատից անուղղակիորեն կատարվող գողություն է: Իշխանությունների կողմից հովանավորվող վիճակախաղերում ավելի շատ մասնակցում են աղքատները, հետեւաբար նրանք են ավելի շատ վճարողները: Ի տարբերություն հարուստների, աղքատները վիճակախաղի ընդհանուր դրամագլխին տրամադրում են իրենց եկամտի ավելի մեծ մասը: Հետեւաբար, նրանք իրենց եկամտի համեմատ ավելի մեծ ներդրում ունեն, քան հարուստները: Վիճակախաղերի հովանավորումը հանգեցնում է աղքատների ֆինանսական բեռի ծանրացմանը:

Խաղամոլությունը կռապաշտության դրսեւորում է

  Խաղամոլությունը խախտում է նաեւ առաջին պատվիրանը, քանի որ այն կարող է կուռքի վերածվել ոմանց համար: Տիրոջ կողմից հաստատված վաստակելու (այսինքն` աշխատելու) ճանապարհին հետեւելու փոխարեն խաղամոլները հույսը դնում են խաղամոլության վրա, ինչպես "աստծո", ով իրենց կապահովի անհրաժեշտ ամեն ինչով: Սակայն առաջին պատվիրանն ասում է. "Ինձանից բացի այլ աստվածներ չպիտի լինեն քեզ համար" (Ելք 20:3): Հիսուս ասաց. "Նախ խնդրեցեք Աստծու արքայությունը..., եւ այդ բոլորը Աստված ձեզ ավելիով կտա" (Մատթ. 6:33): Խաղամոլությունը աստվածասիրությունից առավել արծաթասիրություն է:

Խաղամոլությունը աղքատների հարստահարման տարատեսակ է

  Խաղամոլությանը դեմ լինելու մեկ այլ պատճառ է նաեւ այն, որ վերջինս աղքատների հարստահարման միջոց է: Եսայի մարգարեն գրում է. "Տերն ինքը դատելու է իր ժողովրդին...: Տնանկից հափշտակվածը ձեր տներում է: Դուք ինչո՞ւ եք զրկում իմ ժողովրդին եւ ամոթահար անում տնանկներին" (Ես. 3:14,15): Ամոսի մարգարեությունում ասված է. "Լսեցե'ք Տիրոջ խոսքը Բասանի երինջներ, որ Սամարիայի լեռներում եք, որ զրկում եք աղքատներին եւ ոտքի տակ եք գցում տնանկին" (Ամոս 4:1): Ուրեմն խաղամոլությունը (հատկապես` վիճակախաղը) սխալ է, քանի որ այն աղքատների հարստահարման տարատեսակ է:

Խաղամոլությունը Տիրոջ հանդեպ թերահավատության նշան է

  Շատերը տրվում են խաղամոլությանը իրենց կենսամիջոցները բազմապատկելու համար: Ջանադիր աշխատելու եւ Աստծուն հուսալու փոխարեն նման մարդիկ հույս ունեն, որ բախտի տիրուհին կբարվոքի իրենց կյանքի վիճակը: Հիսուս ասաց. "Ոչ ոք չի կարող երկու տիրոջ ծառայել... չեք կարող ծառայել Աստծուն եւ մամոնային" (Մատթ. 6:24): Մարդը պետք է հավատա Աստծուն, այլ ոչ թե խաղամոլությունը վերածի վաստակելու միջոցի:

Խաղամոլությունը աստվածատուր պարգեւների տնօրինման անհաջող միջոց է

  Սաղմոսերգուն հաստատում է, որ "Տիրոջն է երկիրն իր ամբողջությամբ, աշխարհն իր բոլոր բնակիչներով" (Սղմ. 23:1): Պողոս առաքյալը նշում է. "Տնտեսների մեջ փնտրվում է նա, թե ով հավատարիմ կգտնվի" (Ա Կորնթ. 4:2; հմմտ. Մատթ. 25:21): Խաղամոլությունը չի նկատում այն հանգամանքը, որ ամենն, ինչ որ մենք ունենք` Տիրոջից է եւ պատկանում է Նրան: Դավիթն ասում է. "Քոնն է ամեն ինչ եւ քեզնից ստացածն է, որ տալիս ենք քեզ" (Ա Մնաց. 29:14): Պողոս առաքյալը հավելում է. "Չգիտե՞ք, թե ձեր մարմինները տաճար են Սուրբ Հոգու..., որն ստացել եք Աստծուց եւ դուք ձեր տերը չեք... փառավորեք Աստծուն ձեր մարմինների մեջ" (Ա Կորնթ. 6:19,20): Ուստիեւ մենք մեր ունեցածից ոչինչ չպետք է վատնենք կամ մսխենք խաղամոլության միջոցով:

Խաղամոլությունը շրջանցում է Տիրոջ կողմից հաստատված կենսակերպը

  Առաջին մարդուց` Ադամից, մինչեւ մեր օրերը, Տիրոջ կողմից հաստատված կյանքի ուղին կայանում է "մեր երեսի քրտինքով հացը վաստակելու" մեջ (Ծննդ. 3:19): Պողոս առաքյալն ասում է թեսաղոնիկեցիներին. "Ով չի ուզում աշխատել, թող հաց էլ չուտի" (Բ Թես. 3:10): Ինչպես ճշմարտացիորեն ասված է մի գովազդում. "Մենք գումար ենք ստեղծում հնաոճ եղանակով` մենք այն վաստակում ենք": Վաստակել, ոչ թե` շահել, ահա սա է Աստծո կողմից հաստատված եկամուտ ստանալու ուղին: Փաստացի, խաղամոլների ճնշող մեծամասնության պարագային խաղամոլությունը դրամ կորցնելու, ոչ թե վաստակելու միջոց է:

Խաղամոլությունը ոչնչացնում է մարդկային արժանապատվությունը

   Հանուն շահույթի խաղամոլությունը ապացուցում է իրեն անհրաժեշտը վաստակելու տվյալ մարդու անկարողությունը: Այն անձը, ով չի կարողանում վաստակել իրեն անհրաժեշտը կորցնում է ինքնահարգանքը: Ուստի, խաղամոլությունը կարող է ոչնչացնել մարդկային արժանապատվությունը: Մարդու ինքնահարգանքը վերականգնելու լավագույն ուղին աշխատանքի նկատմամբ գեթ փոքր սեր արթնացնելն է: Խաղամոլությունը փոխարինելով աշխատանքին` ինքնահարգանքի կորստի է տանում:

Խաղամոլությունը բարոյալքող ազդեցություն է գործում հասարակության վրա

  Խաղամոլությունը խմորիչի պես է: Ինչպես ասում է Պողոս առաքյալը. "Մի փոքր թթխմորն ամբողջ զանգվածը խմորում է" (Ա Կորնթ. 5:6): Խաղամոլությունը բարոյալքող ազդեցություն է գործում հասարակության վրա: Պողոսը հավանություն տալով մեջբերում է Մենանդրոսի միտքը. "Վատ ընկերները ապականում են լավ բարքերը" (Ա Կորնթ. 15:33): Խաղամոլությունը բարոյալքող ազդեցություն է գործում` օրինական գործարարությունից միջոցներ խլելով, աղքատներից ու կարիքավորներից դրամ շորթելով, նպաստելով քրեական հանցանքերի ու մարմնավաճառության տարածմանը:

Խաղամոլությամբ չտարվելու այլ բարոյական եւ կենցաղային պատճառներ

  Աստվածաշնչում ներկա աստվածային հայտնության հանդեպ հավատից զատ գոյություն ունեն խաղամոլությամբ չտարվելու բազում այլ պատճառներ: Դրանք հայտնի են դառնում փորձառության, կողմնորոշվելու կարողության, ընդհանուր ընկալումների եւ առողջ բանականության շնորհիվ: Խաղամոլության դեմ բերվող պատճառները հետեւյալն են` վիճակագրությունը ապացուցում է խաղամոլության վնասաբերությունը, խաղամոլության ոլորտը կլանում է առողջ տնտեսության միջոցները, այն դրամական մեծ կորուստներ է պատճառում աղքատ խավին, բարոյալքում հասարակությունը` խրախուսելով քրեական հանցագործությունները, թմրանյութերի կիրառումը եւ մարմնավաճառությունը, հոգեբանական կործանարար ազդեցություն է գործում մոլի խաղորդների վրա: Ջորջ Վաշինգտոնն ասել է. "Խաղամոլությունը ագահության զավակն է, անօրինության եղբայրը եւ հայրը վնասարարության":

   Իմաստուն մարդուն այս մեկ միտքն էլ բավական է ճիշտ որոշում կայացնելու համար. նրանք ովքեր երբեք չեն տրվել խաղամոլությանը` երբեւէ կորուստներ չկրելու կատարյալ հնարավորություն ունեն: Մարկ Տվենը սրամտելով մի իմաստուն միտք է հայտնել. 

"Զառի ամենահաջող նետումը` դեն նետելն է..."

Հատված Նորման Գայսլերի "Քրիստոնեական բարոյագիտություն" աշխատությունից: Գրքի ողջ թարգմանությունը պատրաստվում է տպագրության:

Վ.Ա.