Ֆեդրոս. Սոկրատե՛ս, ի՞նչ ես կարծում, որտե՞ղ նստենք ընթերցանությամբ զբաղվելու համար:
Սոկրատես. Գնանք Իլիս գետի երկայնքով, կնստենք մեզ դուր եկած խաղաղ մի անկյունում...
Պլատոն - Սոկրատյան երկեր. Ֆեդրոս 3c
Ես ուզում եմ խոսել ԶՈՒՏ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅՈՒԹՅԱՆ մասին: Այս բառակապակցությանը
չեք հանդիպի մասնագիտական գրականության մեջ, այն ծագել է իմ մտքում: Փորձեմ մեկնել,
թե ինչ եմ հասկանում "զուտ փիլիսոփայություն" ասելով: Դարերի ընթացքում փիլիսոփայությունը
որպես մտածման և ճանաչման արվեստ ծնունդ է տվել բազում գիտությունների, ձևավորել է
քաղաքական ու հասարակական միտքը, վերլուծել է Աստծուն, մարդկանց և մեզ շրջապատող աշխարհը,
առհասարակ, դժվար է պատկերացնել մի ոլորտ որտեղ գոյություն չունենային փիլիսոփայական
հայեցակարգեր: Մարդկության պատմության մեջ փիլիսոփա կոչվելու իրավունք ունեցող հարյուրավոր
մտածողներ նոր մտքեր են բերել աշխարհ, կրկնել կամ նորովի են մեկնաբանել նախորդների
գաղափարները և հիմա դժվար է ասել՝ կա՞ արդյոք նոր բան արեգակի ներքո, թե այս ամենը
պարզապես նախասկզբնականի հավիտենական կրկնությունն է: Մի բան կարծում եմ, որ հստակ
է՝ զարգացման ներկա փուլում փիլիսոփայությունը ակնհայտորեն տարբերվում է անտիկ շրջանում
ծագում առած "Գիտությունների գիտության" կերպարից:
"Զուտ փիլիսոփայությունը" ես գտնում եմ Պլատոնի Սոկրատյան
տրամախոսությունների մեջ, որոնք թեև իրենց վրա կրում են Պլատոնի անկախ մտածողության
կնիքը, բայց ներկայացնում են անխառն Սոկրատյան դիսկուրսի արվեստը: Այդ ժամանակներում
կային տարբեր իմաստասիրական դպրոցներ, բայց ընդհանուր առմամբ փիլիսոփայությունը չուներ
կոնտեքստ (ֆեմինիստական, բիոէթիկական, կրոնական և այլն), չկար տեսություններ ստեղծելու
և հիմնավորելու պատվեր, դեռ չէին հայտնագործել էլեկտրականությունը, ինքնաթիռն ու բջջային
հեռախոսը, այլ նախնադարյան տգիտությունից ազատված մարդիկ, հայտնվելով հունական ազատ
հասարակության մեջ սկսում էին մտածել, ազատ ամեն տեսակի կաղապարներից:
"Զուտ փիլիսոփայության" կրողի և առաջամարտիկի կերպարն
ինձ համար Սոկրատեսն է՝ մարդ, ով իր մտերիմ երկու կամ երեք ընկերների հետ նստում էր
ճամփեզրի քարերին և փորձում սթափ և անկաշառ մտածել: Կարդալով Սոկրատյան տրամախոսությունները
տեսնում ես, որ սրանք զուտ և միաժամանակ շատ պարզ փիլիսոփայություն են պարունակում:
Սոկրատեսն ամբողջ աշխարհը, հասարակությունը, անգամ իր անձը ետին պլան էր մղում և գործի
էր դնում այն գիտությունը, որ կոչում էր "տատմոր արվեստ" (Մաևտիկա): Փիլիսոփան
պարզապես օգնում էր ճշմարտությանն աշխարհ գալ, չէր խեղդում դեռ չծնված ճշմարտությունը
և չէր թլփատում այն, այլ շիտակ կերպով հայտնում էր մարդկանց:
- Իմ կողմից կիրառվող "տատմոր արվեստում" ամեն բան հիշեցնում
է ծննդկանին օգնելը, այն տարբերությամբ, որ ես օգնում եմ այրերի ծննդաբերությանը, այլ
ոչ թե՝ կանանց և աշխարհ եմ բերում ոչ թե մարմնի, այլ՝ հոգու ծնունդներ: Ես ինքս ստերջ
եմ և իմաստություն չկա իմ մեջ, բայց օգնում եմ ուրիշներին ցավերով աշխարհ բերել իրենց
ներսում եղած արժեքավոր գաղափարները...
Թեետետ. 150b
Եթե ցանկանում ենք փիլիսոփայել, ուրեմն առաջնորդվենք այս մեթոդով:
Պետք չէ իմաստակությամբ զբաղվել, նախկինում եղած գաղափարների անսկզբունքային համադրություններ
կատարել և ֆալսիֆիկացիաների դիմել: Եթե մեր մտքում կան առողջ պտուղներ, անգամ եթե դրանք
չնչին են՝ փորձենք դրանք լույս աշխարհ բերել...
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.