Dominus illuminatio mea.
Տերն է իմ լույսը... Սաղմոս 26:1
(Օքսֆորդի համալսարանի կարգախոսը)
Օքսֆորդյան շարժումը ակնառու մի օրինակ է նորագույն
պատմության մեջ, թե ինչպես եկեղեցական-աստվածաբանական բարենորոգչական գործընթացը սկսվում
է համալսարանական կենտրոնից: Որպեսզի պատկերացնենք, թե որոնք էին 1833թ.-ին առաջացած
շարժման ծագման նախադրյալները, պետք է հակիրճ անդրադառնանք Անգլիկան Եկեղեցու, որպես
առանձին կառույց սկզբնավորման խնդիրներին: Բազում տեսաբանների կարծիքով՝ Անգլիկան Եկեղեցու
զատումը Կաթոլիկ Եկեղեցուց տեղի ունեցավ 16-րդ դարում սկիզբ առած Ռեֆորմացիայի ալիքի
տակ, հետեւելով գերմանացի աստվածաբան Թոմաս Էրաստի (1524-1583թթ.) այն հայեցակարգին,
թե Եկեղեցին պետք է ենթարկեցվի պետական հեղինակությանը: Անշուշտ այս մասին են վկայում
16-րդ դարի Անգլիայում պատմա-քաղաքական զարգացումները, սակայն Օքսֆորդյան շարժման կարապետները
ջանում էին ապացուցել հակառակը, որ Անգլիկան Եկեղեցին Ռեֆորմացիայի ծնունդ չէ, այլ
Ընդհանրական Եկեղեցու բնական ճյուղավորման արգասիք է եւ առաքելական հաջորդականության,
աստվածաբանական ժառանգության եւ ծիսակարգի կրողն է:
Հարկ է նշել, որ Անգլիկան Եկեղեցին իր բազում
բնորոշիչներով հիշեցնում է Հայ Առաքելական Եկեղեցուն: Հատկապես 20-րդ դարի 60-ականներից
սկիզբ առած էկումենիկ շարժման շրջանակներում նկատելի դարձավ Անգլիկանների համակրությունը
Հայ Եկեղեցու հանդեպ, քանի որ Անգլիայի Եկեղեցին իբրեւ իր ծագման մոդել հեշտությամբ
պատկերացնում էր Հայ Եկեղեցին, որն ինքնավար միավորի վերածվեց Ընդհանրական Եկեղեցում,
ըստ որում առանց հերձվածի, պահպանելով ճշմարիտ Եկեղեցու բոլոր հատկանիշները: Կարելի
է ասել, որ Անգլիկան Եկեղեցին երկրորդն է պատմության մեջ Հայ Եկեղեցուց հետո, որ այդչափ
ազգային եւ պետական նկարագիր ստացավ: