Monday, July 16, 2012

Oxford Movement (Օքսֆորդյան շարժում)

Dominus illuminatio mea.
Տերն է իմ լույսը... Սաղմոս 26:1
(Օքսֆորդի համալսարանի կարգախոսը)


   Օքսֆորդյան շարժումը ակնառու մի օրինակ է նորագույն պատմության մեջ, թե ինչպես եկեղեցական-աստվածաբանական բարենորոգչական գործընթացը սկսվում է համալսարանական կենտրոնից: Որպեսզի պատկերացնենք, թե որոնք էին 1833թ.-ին առաջացած շարժման ծագման նախադրյալները, պետք է հակիրճ անդրադառնանք Անգլիկան Եկեղեցու, որպես առանձին կառույց սկզբնավորման խնդիրներին: Բազում տեսաբանների կարծիքով՝ Անգլիկան Եկեղեցու զատումը Կաթոլիկ Եկեղեցուց տեղի ունեցավ 16-րդ դարում սկիզբ առած Ռեֆորմացիայի ալիքի տակ, հետեւելով գերմանացի աստվածաբան Թոմաս Էրաստի (1524-1583թթ.) այն հայեցակարգին, թե Եկեղեցին պետք է ենթարկեցվի պետական հեղինակությանը: Անշուշտ այս մասին են վկայում 16-րդ դարի Անգլիայում պատմա-քաղաքական զարգացումները, սակայն Օքսֆորդյան շարժման կարապետները ջանում էին ապացուցել հակառակը, որ Անգլիկան Եկեղեցին Ռեֆորմացիայի ծնունդ չէ, այլ Ընդհանրական Եկեղեցու բնական ճյուղավորման արգասիք է եւ առաքելական հաջորդականության, աստվածաբանական ժառանգության եւ ծիսակարգի կրողն է:
   Հարկ է նշել, որ Անգլիկան Եկեղեցին իր բազում բնորոշիչներով հիշեցնում է Հայ Առաքելական Եկեղեցուն: Հատկապես 20-րդ դարի 60-ականներից սկիզբ առած էկումենիկ շարժման շրջանակներում նկատելի դարձավ Անգլիկանների համակրությունը Հայ Եկեղեցու հանդեպ, քանի որ Անգլիայի Եկեղեցին իբրեւ իր ծագման մոդել հեշտությամբ պատկերացնում էր Հայ Եկեղեցին, որն ինքնավար միավորի վերածվեց Ընդհանրական Եկեղեցում, ըստ որում առանց հերձվածի, պահպանելով ճշմարիտ Եկեղեցու բոլոր հատկանիշները: Կարելի է ասել, որ Անգլիկան Եկեղեցին երկրորդն է պատմության մեջ Հայ Եկեղեցուց հետո, որ այդչափ ազգային եւ պետական նկարագիր ստացավ:

Sunday, July 8, 2012

Domine, quo vadis? - Տե՛ր, ո՞ւր ես գնում


   Հոդվածի վերնագրում բերված խոսքերը վստահաբար ծանոթ են ձեզ: Ամենքիդ հայտնի պետք է լինի Հենրիկ Սենկեւիչի "Յո՞ երթաս" ստեղծագործությունը (իմիջիայլոց՝ կարդում ենք "հո", այլ ոչ թե՝ "յո"): Այս խոսքերը պահպանված են կեղծ-Մարցելլոսին վերագրվող "Գործք Պողոսի եւ Պետրոսի առաքելոց" II-IIIդդ.-ի լատիներեն պարականոն երկում ("Virtutes apostolorum Petri et Pauli"): Երկն ընդհանուր առմամբ համերաշխված է աստվածաշնչյան Գործք Առաքելոցի իրադարձությունների հետ եւ փորձում է լրացնել այն բացը, որը թողնված է Պողոս առաքյալի Հռոմում քարոզչության առնչությամբ: Այս գիրքն ուղղակիորեն վկայում է Պողոս եւ Պետրոս առաքյալների Հռոմում քարոզչության եւ սպանության, ինչպես նաեւ Վատիկանի հիմնադրման մասին:

Tuesday, July 3, 2012

Բենեդիկտ Սպինոզա. "Էթիկա" - Աստծո մասին (De Deo)



Ես հավատում եմ Սպինոզայի Աստծուն, ով հայտնվում է իբրեւ համակարգող արարչության...

Ալբերտ Էյնշտեյն

   Բենեդիկտ (Բարուք) Սպինոզան (1632-1677թթ.) նիդեռլանդաբնակ, ծագումով հրեա ռացիոնալիստ, նատուրալիստ փիլիսոփա է: Սպինոզան առանձնանում է անտիկ շրջանից մինչեւ իր օրոք ապրող փիլիսոփաների հայացքների, դասական լեզուների խորին իմացությամբ: Ազատախոհության եւ ոչ ուղղափառ հրեական գաղափարների պատճառով 1656թ.-ին հեռացվում է սինագոգից: Տրվելով իր ուսումնասիրություններին՝ Սպինոզան հրատարակում է իր երկերից մի քանիսը. "Աստվածաբանական-քաղաքական տրակտատ", "Մետաֆիզիկական մտածումներ", "Տրակտատ բանականության կատարելագործման մասին", որոնք աթեիստի հռչակ են ստեղծում փիլիսոփայի անվան շուրջ: Փիլիսոփան վախճանվում է տուբերկուլյոզից, 44 տարեկան հասակում: Նրա մահից հետո, կտակի համաձայն լույս տեսած ստեղծագործությունները 1678թ.-ին արգելվեցին Նիդեռլանդների կառավարության կողմից:
   Այս հոդվածի նյութն է 1675թ.-ին ավարտին հասցված Սպինոզայի հնգամասնյա "Էթիկա"-ի Աստծո մասին  (De Deo) 1-ին գլուխը: Ստորեւ բերվող տողերը տարիներ առաջ Սպինոզայի "Էթիկայի" իմ կողմից կատարված թարգմանությունն ու նշումներն են: Զարմանալի է, թե ինչպես է փիլիսոփան այսքան համառոտ եւ շախմատային հստակությամբ սահմանում Աստծո, արարածների եւ ողջ արարյալ աշխարհի էությունն ու փոխհարաբերությունները: Ընդսմին, ոչ ոք չի կարող մեղադրել փիլիսոփային քրիստոնեական կողմնապահության մեջ: