Friday, November 1, 2013

Աշունը ճապոնական պոեզիայում



  Եթե երբևէ դիտել եք ֆիլմեր կամ նկարներ Ճապոնիայի մասին, ապա կարող եք պատկերացնել աշնան գեղեցկությունը Ճապոնիայում: Թվում է՝ խոսքերով անկարելի է փոխանցել գետերի ու լճերի, դեղինի ու կարմիրի բազում երանգներով շողացող անտառների ու բլուրների կուսական գեղեցկությունը, բայց ճապոնացի բանաստեղծներին այնուամենայնիվ հաջողվել է դրոշմել աշնան այս չքնաղ պատկերները համառոտ տողերում:
  Ճապոնական պոեզիայում առանց ավելորդ պաճուճանքների ներկա են և՛ բնությունը, և՛ երաժշտությունը, և՛ ճապոնական ավանդական կրոնից՝ սինտոիզմից բխող բնապաշտական պատկերացումները: Քանի որ անհնարին է մեկ հոդվածով սպառել այս ընդգրկուն թեման, խոսենք միայն "հայկու" եռատողերի մասին: Այո, սրանք այն համեստ եռատողերն են, որոնք կարող են ծիծաղ հարուցել ընթերցողի մոտ՝ առաջին հայացքից անկապակից ու ոչինչ չասող բովանդակության պատճառով, բայց մտքում ստեղծված պատկերների վերլուծումը և հեղինակին ապրումակցումը օգնում է բացահայտել քիչ թվով բառերի ետևում թաքնված փիլիսոփայական իմաստը:

Tuesday, August 6, 2013

Միխայիլ Վռուբել. "Դևը նստած"


  Նյութը, որն ընտրել եմ այս հոդվածում անդրադառնալու համար անշուշտ կհետաքրքրի ամենքիդ, թեև դևին կամ չարքին ուրույն տեսանկյունից նկարագրելու իմ այս մոտեցումը գուցե տարօրինակ թվա և անգամ երկիմաստ ընկալվի շատերիդ կողմից: Փիլիսոփայական ընկալման մեջ և կերպարվեստում հանդիպող կերպարներում դևը յուրատեսակ գրավչություն է ձեռք բերել և հաճախ չի համապատասխանում նրա մասին ունեցած մեր սարսափազդու պատկերացումներին:
  Նախ ճշտեմ, որ "դևը" կամ "դեմոնը" չի նույնացվում սատանայի հետ, ստուգաբանորեն բառը նշանակում է "ոգի", բարի կամ չար՝ դա այլ հարց է: Անտիկ շրջանում առաջին հիշատակումը դեմոնի մասին պատկանում է Սոկրատեսին: Փիլիսոփան տարակուսանք էր առաջացնում իր շրջապատում, երբ խոսում էր դեմոնի մասին, ով միշտ ներշնչում և ուղղորդում էր իրեն: Իսպառ պարզ չէ, թե ինչպիսի էության հետ գործ ուներ Սոկրատեսը, բայց պետք է որ անչափ զորավոր և իմաստուն արարած լիներ նա: Ձեր կյանքում հաճախ զգացած կլինեք, թե ինչպես են չար կամ բարի ուժերն աներևույթ կերպով ուղղորդում ձեզ և բնավ պարտադիր չէ, որպեսզի նրանք տեսանելի կերպով հայտնվեն ձեր առջև, որպեսզի համոզված լինեք դրանում: Գրական բազմաթիվ ստեղծագործություններ կան, որոնցում մարդուն իբրև ուղեկից կյանքում հայտնվում է դեմոնը: Բավական է հիշել Գյոթեի "Ֆաուստը", Ջոն Միլթոնի "Կորուսյալ դրախտը", Բայրոնի "Կայենը" և Լերմոնտովի "Դեմոնը":

Friday, July 19, 2013

Նիկոլայ Բերդյաև - Փիլիսոփայի ողբերգությունը


Ամենազորեղ մարդը նա է, ով միայնակ է ընթանում իր կյանքի ճանապարհով...
ՀԵՆՐԻ ԻԲՍԵՆ

 Ստորև թարգմանաբար բերված են ռուս էկզիստենցիալիստ, քրիստոնեական և քաղաքական փիլիսոփայության ներկայացուցիչ Նիկոլայ Բերդյաևի (1874-1948թթ.) մտածումները հասարակության մեջ փիլիսոփայի կարգավիճակի, փիլիսոփայության, աստվածաբանության և գիտության միջև գոյություն ունեցող դիմակայության վերաբերյալ.

  Հիրավի, ողբերգական է փիլիսոփայի դրությունը: Նրան գրեթե ոչ ոք չի սիրում: Մշակույթի պատմության ողջ ընթացքում թշնամանք է նկատվում փիլիսոփայության հանդեպ, ըստ որում՝ ամեն կողմից: Փիլիսոփայությունը մշակույթի ամենաանպաշտպան հատվածն է: Մշտապես կասկածի տակ է առնվում ընդհանրապես փիլիսոփայության գոյության հնարավորությունը, և ամեն փիլիսոփա իր հերթին ստիպված է լինում սկսել իր աշխատանքը փիլիսոփայությունը պաշտպանելուց, նրա կարողություններն ու արդյունավետությունն ապացուցելուց: Փիլիսոփայությունը հարձակման է ենթարկվում վերից և վարից, նրա հանդեպ թշնամաբար են տրամադրված և՛ կրոնը, և՛ գիտությունը: Այն առհասարակ հասարակության աչքին հեղինակություն չի վայելում, որովհետև փիլիսոփան "սոցիալական պատվեր" կատարող մարդու տպավորություն բնավ չի թողնում: Օգյուստ Կոնտի դասակարգման մեջ փիլիսոփայությանը միջին, անցումային դիրք է տրված կրոնից գիտության փոխակերպման մեջ: Թեև "փիլիսոփա" կոչումը XVIII դարի ֆրանսիական լուսավորչական փիլիսոփայության դարաշրջանում բավական տարածված էր, սակայն այս շրջափուլը նսեմացրեց այդ կոչումը և չծնեց ոչ մի ականավոր փիլիսոփայի:

Tuesday, July 16, 2013

Վան Գոգ. Արթմնի երազներ տեսնողը


  Վինսենթ Վիլլեմ վան Գոգը (1853-1890թթ.), հոլանդացի այս ականավոր նկարիչը, մեր աշխարհում ստեղծեց իր սեփական երազային թագավորությունը և դրոշմեց այն կտավի վրա: Չեմ ներկայացնի նրա ամբողջ հարուստ կենսագրությունը, որը լի էր թախիծով, դժվարություններով, կյանքի իմաստի և ճշմարիտ արժեքների փնտրտուքով: Դիտելով նրա անցած ուղին ակնհայտ է դառնում, որ այս մարդուն չէին հետաքրքրում հասարակության մեջ կայուն դիրքը, ամբոխի ուշադրությունը, դիպլոմավորված կրթությունը, վաստակելու հնարավորությունները: Ողջ կյանքում նա փնտրեց իր, Աստծո, մարդկանց և շրջակա աշխարհի միջև գործող հարմոնիայի բանաձևը, և թեկուզև ինչպես հանճարեղ նկարիչների մեծամասնությունը նա նույնպես չկարողացավ խաղաղություն գտնել իր կյանքի օրոք, սակայն նա ապրում էր ամուր կառչած իր գտած ճշմարտությանը, չդավաճանելով իր ուղուն, ամեն վայրկյան որսալով օդում թևածող գեղեցկությունը:

Monday, June 10, 2013

Փիլիսոփաների սրտակերը. Լու Սալոմե


Այս ռուս կինը խորաթափանց է ինչպես արծիվ, զորեղ՝ առյուծի պես
և միևնույն ժամանակ չափազանց կանացի է...
Ֆրիդրիխ Նիցշե

  Այս հոդվածը նվիրված է մի կնոջ, ով իր մտավոր և անձնային որակներով, անկոտրում կամքով կարողացել է սևեռել իր վրա ժամանակի խոշոր մտածողների ուշադրությունը: Դժվար թե գտնվեր մի տղամարդ, ով ծնկի չգար նրա ուժի առջև: 20-րդ դարասկզբի գերմանացի գրող Կուրտ Վոլֆի բնորոշմամբ. "Վերջին 150 տարիների ընթացքում ոչ մի ուրիշ կին այնքան մեծ ազդեցություն չի ունեցել գերմանախոս շրջանակների վրա, որքան Լու ֆոն Սալոմեն": Վերջինս մեծ ազդեցություն է գործել հատկապես Ֆրիդրիխ Նիցշեի վրա, ինչին դեռ մենք կանդրադառնանք:

Saturday, June 1, 2013

Gaudeamus Igitur - Առաջին ուսանողական հիմնը



  "Gaudeamus Igitur" ("Արդ, եկե՛ք ցնծանք") կամ "De Brevitate Vitae" ("Կյանքի կարճատևության մասին") լատիներեն խմբերգը ուսանողական թերևս առաջին հիմնն է, որ ստեղծվել է համալսարանական շրջանակներում: XV դարի գերմանացի կատակաբան Սեբաստյան Բրանտը այս երգի գրության տարեթիվ է նշում 1267թ.-ը: Ամենայն հավանականությամբ այն գրվել է Հայդելբերգի կամ Փարիզի համալսարաններում: Այս երգը հնչում էր ակադեմիական տարեշրջանների ավարտական միջոցառումներին, ինչպես նաև ուսանողական խրախճանքների սեղանների շուրջ: Հակառակ ժամանակի արևմտաեվրոպական խիստ բարքերին և զսպվածությանը՝ երգը գովաբանում էր կյանքի ուրախությունները, երիտասարդությունը և գիտությունը: Ժանրային առումով այս ստեղծագործությունը մոտ է XI-XIV դդ. թափառական երաժիշտների (տրուբադուրների կամ վագանտների) հորինած երգերին:

Friday, May 24, 2013

Նոբելյան մրցանակի ավանդույթները



  Ալֆրեդ Նոբելը (1833-1895թթ.) մասնագիտությամբ քիմիկոս և ճարտարագետ էր: Նա հսկայական կարողություն է դիզում մետաղարդյունաբերության, ինչպես նաև իր կատարած 355 գյուտերի շնորհիվ, որոնցից ամենահայտնին թերևս դինամիտն է: 1888թ.-ին ֆրանսիացի լրագրողները թյուրիմացաբար, սխալ տեղեկությունների վրա հիմնվելով հայտարարում են Նոբելի մահվան մասին: Նոբելը թերթում կարդում է իր մահախոսականը, հետևյալ վերնագրով՝ "Մահ վաճառողը մահացել է": Սա ստիպում է Ալֆրեդ Նոբելին մտածել, թե աշխարհից հեռանալուց հետո ի՞նչ հետք է թողնելու մարդկանց հիշողության մեջ և նա փոփոխում է իր կտակը (տե՛ս նկարը): Կտակում մասնավոր թելադրություն էր արվում, որպեսզի իր մահվանից հետո ողջ շարժական և անշարժ գույքը փոխարկվի գումարային արժեքի, զետեղվի հուսալի բանկում և տարեցտարի հաշվի տոկոսները բաշխվեն մարդկությանը տվյալ տարում մեծ օգտակարություն բերած գիտնականների կամ գործիչների միջև: Հատուկ ցանկություն է նշվել նաև, որպեսզի մրցանակը հանձնելիս ազգային խտրություն չդրվի հավակնորդների միջև:

     

  Նոբելի կտակը հրապարակվեց և հաստատվեց դատարանի կողմից 1897թ.-ին: Նույն տարում ստեղծվեց Նոբելյան կոմիտեն, 1900թ.-ին՝ Նոբելյան հիմնադրամը, որի կանոնակարգը (statutum) հաստատվեց Շվեդիայի արքա Օսկար II-ի կողմից: Ներկայացնենք հիմնական դրույթներից մի քանիսը... Բոլոր մրցանակները նախատեսված են անհատների համար, բացի խաղաղության մրցանակից, որը կարող է շնորհվել նաև կազմակերպություններին: Մի գիտության բնագավառում մրցանակը կարող է կիսվել նաև երկու աշխատությունների միջև, պայմանով, որ պարգևատրվողների թիվը չի գերազանցում երեքը: Մրցանակը չի շնորհվում հետմահու, բացառություն կատարվում է այն դեպքում, երբ հանձնաժողովի կողմից ընտրված հաղթողը մահացել է մրցանակաբաշխությունից կարճ ժամանակ առաջ: Եթե տվյալ տարում գիտության բնագավառներից որևէ մեկում հանձնաժողովն արժանավոր թեկնածու չի գտնում՝ այդ տարի պարգև կարող է և չհանձնվել. գումարը փոխանցվում է հաջորդ տարվա ֆոնդին:

Friday, May 17, 2013

Լեոնարդո դա Վինչի - Նկարչություն, երաժշտություն և պոեզիա



   Նկարիչը ողջ մարդկության և աշխարհում գոյություն ունեցող նյութեղեն իրերի տիրակալն է: Եթե նկարիչն այս պահին ցանկանա տեսնել իրեն գերող սքանչելիքները՝ նա կարող է վերստեղծել դրանք, ինչպես նաև սարսափելի հրեշներին, ծիծաղելի կամ դժբախտ կերպարներին: Նա տերն ու տիրակալն է այս ամենի. եթե ցանկանա պատկերել մարդաշատ բնակավայրեր կամ անապատներ, տապից պատսպարող ստվերաշատ կացարաններ կամ ցրտից պաշտպանող տաք օթևաններ՝ կարող է անել դա: Եթե կամենա պատկերել դաշտավայրեր, լեռների գագաթներից դեպի ծովը ձգվող անծայր հորիզոններ կամ էլ ստորոտից նկարել բարձրաբերձ սարերը՝ կարող է կատարել այդ ամենը...: Իրականում, այն ամենն ինչ գոյություն ունի տիեզերքում՝ փաստացի, սիմվոլիկ կերպով կամ երևակայության մեջ, նկարիչն առաջին հերթին ամփոփում է իր մտքում ապա արտահայտում ձեռքի միջոցով: Եվ սա մի ուրույն կատարելություն է՝ կարողանալը հարմոնիկ կերպով և համամասնության մեջ արտահայտել ողջ տեսանելին, այն՝ ինչ հնարավոր է նկատել լոկ առաջին հայացքից, մեկ ակնթարթում, ինչպիսին որ կան իրերը բնության մեջ:
   Նա, ով չի սիրում նկարչությունը, չի կարող սիրել ո՛չ փիլիսոփայությունը, և ո՛չ էլ բնությունը: Եթե դուք չեք սիրում նկարչությունը, որը բոլոր տեսանելի արարածների միակ կրկնօրինակողն է, վստահաբար ձեզ դուր չեն գա նաև փիլիսոփայության պարգևած նրբին գյուտերը և բնության բազմապիսի սպեկուլյացիաները, որոնք կառուցվում են ստվերի և լույսի մեջ թաթախված ծովի և ցամաքի, կենդանիների և բույսերի, խոտերի և ծաղիկների միջոցով: Իրապես, նկարչությունը գիտություն է, բնության հարազատ զավակը կամ եթե ավելի ճշգրիտ արտահայտվելու լինենք՝ բնության թոռը, որովհետև բոլոր տեսանելի արարածներին ծնել է բնությունը, որոնք իրենց հերթին և ծնունդ են տվել նկարչությանը: Ուստի կարող ենք արդարացի կերպով խոսել նկարչության մասին՝ իբրև բնության շարունակություն և Աստծո հետ առնչություն ունեցող երևույթ, և ո՞վ գիտե, գուցե մեր արվեստի շնորհիվ Աստծո ժառանգները կոչվելու շնորհին արժանանանք...

Friday, May 3, 2013

Ին-Յան դուալիզմը. Yin-Yang



   Ին-Յան հարաբերության սիմվոլիկ պատկերը ծանոթ է ամենքիս: Ինը՝ շրջանի սև կողմն է (սպիտակ կետով), իսկ Յանը՝ սպիտակը (սև կետով), որը երբեմն նաև փոխարինվում է կարմիրով: Առաջին հայացքից պարզունակ այս պատկերն իրականում գոյաբանական և բարոյագիտական խորին իմաստ է պարունակում:
 Ին-Յան դուալիստական ուսմունքը ծագում է առել հին չինական բնափիլիսոփայությունից, հավանաբար Ք.ա. III-II հազարամյակներում: Այն տեսական հիմք է հանդիսացել չինական գիտության, ավանդական բժշկության, երաժշտության, կիրառական արվեստների և ռազմարվեստների (Ցիգուն, Տայցզիցյուան, Բագուաչժան) համար: Չինական հնագույն փիլիսոփայական բնագրերից "Հերթագայությունների գրքում" ("I Ching"-Ք.ա. I հազ. սկիզբ) Ինը և Յանը խորհրդանշում են համապատասխանաբար լույսն ու խավարը, ամուրը և փափուկը, բնության մեջ ներկա արական և իգական նախասկիզբները կամ սուբստանցները: Ք.ա. V-III դդ.-ում անգամ փիլիսոփայական առանձին դպրոց գոյություն ուներ, որը կրում էր Ին-Յան անունը: Դարերի ընթացքում հակադրությունների բևեռացումն Ինի և Յանի միջոցով ավելի է խորանում և Նեոկոնֆուցիականության մեջ այս աբստրակտ հարաբերությունը բացարձակ օրենքի դրություն է ստանում, համաձայն որի՝ հակադիր Ին և Յան ուժերը տիերզերքի շարժիչ ուժերն են, որոնցով պայմանավորված է բնության մեջ դիտվող հավերժական հերթագայությունն ու փոփոխականությունը: Այս սկզբունքը մենք գտնում ենք չին փիլիսոփաների ճնշող մեծամասնության դիալեկտիկական ուսմունքներում:

Tuesday, April 23, 2013

Լեոնարդո դա Վինչի. Vitruvian man


   Լեոնարդո դա Վինչին "Մարդն ըստ Վիտրուվիոսի" նկարը գծագրել է 1490-1492թթ.-ի միջև ընկած ժամանակահատվածում: Գծագրի չափերն են՝ 34.3x24.5սմ, աշխատանքը կատարված է թանաքով և ջրաներկով՝ մետաղական գրչահատի կիրառմամբ: Նկարի և կից տրված բացատրությունների հիմքում ընկած են հռոմեացի ճարտարապետ և քանդակագործ Մարկոս Վիտրուվիոս Պոլլիոյի (Ք.ա.70թ.-Ք.հ.15թ.) "Ճարտարապետություն" ("De Architectura") երկում տրված մարդու կատարյալ կազմվածքի համամասնությունները: Երկու ստանդարտ դրություններում մարդուն շրջանի և քառակուսու մեջ առնելու գաղափարը նույնպես պատկանում է Վիտրուվիոսին:
  Առաջնորդվելով մարդու կազմախոսության հիմքում ընկած կատարյալ համաչափության սկզբունքով` Լեոնարդո դա Վինչին ցանկանում էր շեշտել մարդու անխզելի կապը բնության հետ և ներկայացնել մարդ էակին որպես տիեզերական կարգավորության փոքր մոդել՝ միկրոկոսմոս: Այժմ տանք պատկերին կից ներկայացվող դա Վինչիի մեկնաբանությունների ձեռագրական թարգմանությունը:

Wednesday, April 17, 2013

Ռաֆայելի "Աթենքի դպրոցը"



   Հասուն Վերածննդի դարաշրջանի իտալացի նկարիչ և ճարտարապետ Ռաֆայելի (1483-1520թթ.) "Աթենքի դպրոցը" (Scuola di Atene) որմնապատկերը (1509-1511թթ.) գտնվում է Վատիկանի պապական պալատում (չափերը՝ 5x7,7մ): Արվեստների հովանավոր Հուլիոս II պապը 1508թ.-ին հանձնարարում է այն ժամանակ դեռևս 25-ամյա պատանի Ռաֆայելին նկարազարդել իր պալատի 4 սրահների պատերը: Փիլիսոփայության կարևոր դերակատարությունը աստվածաբանության մեջ խորհրդանշող "Աթենքի դպրոցը" գտնվում է պապական աշխատասենյակում (Stanza della Segnatura), որի մյուս երեք պատերին պատկերված են հետևյալ որմնանկարները. "Բանավեճ" կամ "Քննարկում Սբ. Հաղորդության խնդրի շուրջ". խորհրդանշում է աստվածաբանությունը, "Պառնասը"՝ պոեզիան, իսկ "Իմաստություն, չափավորություն և զորություն" ստեղծագործությունը՝ արդարադատությունը:
   Ձեզ եմ ներկայացնում Ռաֆայելի "Աթենքի դպրոցը" որմնանկարում պատկերված անձերի՝ արվեստաբան Լուիտպոլդ Դասլերի կողմից ենթադրվող անունները.

Friday, April 12, 2013

Հենրի Դեյվիդ Թորո - Ընդդիմություն քաղաքացիական իշխանությանը



   Ամերիկացի գրող, հասարակական գործիչ և նատուրալիստ Հենրի Դեյվիդ Թորոն (1817-1862) 1849թ.-ին հրապարակված "Ընդդիմություն քաղաքացիական իշխանությանը" ("Resistance to Civil Government" կամ "Civil Disobedience") էսսեում հայտնում է իր այն համոզմունքը, որ մարդիկ չպետք է թույլ տան իշխանություններին տիրել իրենց գիտակցությանը և չպետք է զիջումների գնան, որպեսզի զոհ չգնան քաղաքացիական անարդարությանը: Էսսեի հրապարակումից հետո Թորոն բացահայտ կերպով հրաժարվում է հարկերի վճարումից, ինչի համար և կարճ ժամանակով ազատազրկման է դատապարտվում: Ստորև բերում ենք հիշյալ երկի նախաբանի թարգմանությունը, ոչ թե ներկայիս ընդդիմադիր տրամադրություններին տուրք տալու, այլ պարզապես ամենքիդ օգտակար խորհրդածության հրավիրելու համար:

   - Ինձ չափազանց հոգեհարազատ է հետևյալ կարգախոսը. "Այն իշխանությունն է լավը, որն ամենակարճն է իշխում": Ես կցանկանայի, որ այս կարգախոսն իրագործվեր ավելի հաճախ ու սիստեմավորված կերպով: Եթե ավելի խորը դիտելու լինենք, այս միտքը, հավատացած եմ, մեզ կառաջնորդի հետևյալին. "Այն իշխանությունն է լավը, որն ընդհանրապես չի իշխում": Եվ երբ մարդիկ գիտակցեն նման իշխանություն ունենալու անհրաժեշտությունը, այն ժամանակ էլ կգա այսպիսի իշխանության ժամանակը: Իշխանություններն իրենց կատարյալ մոդելում լավագույն դեպքում՝ նպատակահարմար են, ինչը սակայն չի կարելի ասել գոյություն ունեցող գրեթե բոլոր (եթե ոչ բոլոր) իշխանական վարչակարգերի մասին: Մշտական բանակի պահպանման դեմ ցույցերը կարծում եմ պետք է ուղղել նաև իշխանական պաշտոնյաների մշտական բանակի դեմ: Մշտական բանակը մշտական իշխանության սոսկ մի ձեռքն է: Իշխանությունն ինքնին, լոկ մարդկանց կողմից իրենց կամքը կատարելու համար ընտրված միջոց է, որը հավասարապես հակված է խաբելու իր հրամանով գործող մարդկանց և խաբվելու նրանց կողմից:

Thursday, March 28, 2013

Ավագ Հինգշաբթին տարբեր ազգերի սովորույթներում


   Զատկին նախորդող շաբաթը կոչվում է Ավագ շաբաթ, համապատասխանաբար նաև այս շաբաթվա բոլոր օրերը, որովհետև դրանցից յուրաքանչյուրը կրում է Քրիստոսի երկրային կյանքի վերջին շաբաթվա իրադարձություններից մեկի խորհուրդը: Ավագ Հինգշաբթին բովանդակային և ծիսական առումով ամենահագեցածն է. այս օրը քրիստոնյաները հիշատակում են Տիրոջ Վերջին ընթրիքը, Հաղորդության խորհրդի հաստատումը, Ոտնլվան (Հիսուսն այդ օրը լվաց իր աշակերտների ոտքերը) և Տիրոջ մատնությունը:
  Հետաքրքրիր է իմանալ, թե այս օրվա հետ կապված ի՞նչ ազգային սովորույթներ կան աշխարհում:

  • Անգլիայում. Ավագ Հինգշաբթին ստացել է "Արքայական ողորմության օր" անվանումը: XIII դարից սկիզբ առնող այս ավանդույթի համաձայն՝ այդ օրն Անգլիայի գահակալն իր կյանքի տարիների թվով տղամարդկանց և կանանց երկուական քսակ է նվիրում: Կարմիր քսակի մեջ գումար է դրվում մեր ժամանակների արտարժույթի տեսքով (սնունդ և հագուստ գնելու համար), իսկ սպիտակ քսակի մեջ՝ 1822թ.-ից հատվող հատուկ փեննի մետաղադրամներ՝ կրկին գահակալի կյանքի տարիների թվով: Մինչ Ջեյմս II Ստյուարտի գահակալության ավարտը (1701թ.) Անգլիայի տիրակալները Ավագ Հինգշաբթի օրը լվացել են աղքատների ոտքերը (պահպանվել է Եղիսաբեթ I-ի նկարը Ոտնլվայի ժամանակ):

Wednesday, March 13, 2013

Ապոֆատիկ (ժխտողական) աստվածաբանություն


Նախասկզբնական էությունները սահմանման ենթակա չեն...
Պլատոն

   Պլատոնի այս միտքը դրդեց ինձ խոսելու ապոֆատիկ աստվածաբանության մասին: Չէ՞ որ մենք անվերջ խոսում ենք Աստծո մասին և փորձում ենք գործի դնել նկարագրողական մեր ողջ կարողությունը: Աստվածաբանական և փիլիսոփայական երկերի անթիվ հատորներ են գրվել մինչ օրս, որոնք նպատակ ունեին սահմանելու Աստծո անսահման բնությունը, սակայն ետադարձ հայացքով դիտելով անցած ուղին թվում է, թե էական ոչ մի արդյունքի չենք հասել: Մեր անհագ բանականությունը փորձում է հստակ գծագրել Աստծուն և ենթարկեցնել նրան մեր ճանաչողությանը (ինչն անկասկած կարևոր է հավատի գիտակցման և բանական հիմնավորման առումով), բայց այս փորձերն ի սկզբանե անհաջողության են դատապարտված: Ահա թե ինչ է ասում այս առնչությամբ Աստվածաշունչը. "Ոչ մեկին տրված չէ պատմել նրա գործերը։ Ո՞վ կքննի նրա մեծագործությունները։ Ո՞վ կչափի նրա հզորության մեծությունը, և ո՞վ կհամարձակվի պատմել նրա ողորմության մասին։ Հնարավոր չէ ո՛չ նվազեցնել, ո՛չ ավելացնել և ո՛չ էլ հետազոտել Տիրոջ զարմանահրաշ գործերը։ Երբ մարդը համարի, թե ավարտել է, կզգա, թե նոր է սկսել, և երբ դադարի պատմելուց, ապշահար կմնա" (Սիրաքի իմաստություն 17:1-6)։ 
   Ապոֆատիկ աստվածաբանությունը մի հայեցակարգ է, որում նախընտրությունը տրվում է սահմանելուն թե ինչ կամ ինչպիսին չէ Աստված (որպեսզի մենք մտովի պատկերացնենք Աստծո անդրանցական էությունը) կամ առհասարակ լռությամբ նրա մասին խոսելուն (որովհետև հարցերին լռությամբ պատասխանելը նույնպես պատասխան կարող է լինել): Պլատոնն իր հիշյալ մտքում բացահայտում է այն իրողությունը, որ բաղադրյալ կամ ածանցյալ էությունները սահմանվում են ավելի պարզ բաղադրիչների կամ իրենց նախորդող էությունների միջոցով, սակայն նախակսզբնական և տարրական էությունները սահմանելն անհնար է: Աստված ինքն անդրանցել է մեր զգայարաններին հասու տարածությունը և ժամանակը, ուստի դատել նրա մասին հիմնվելով զուտ մեր բանականության կարողությունների վրա՝ անօգուտ է:

Monday, March 11, 2013

Մարդ համալսարանական - Homo academicus


   Ինչպե՞ս է կայացել համալսարանական համակարգը: Ինչպե՞ս են առաջացել գիտական աստիճանները: Բակալավրիատի կամ մագիստրատուրայի շրջանավարտ, իսկ երբեմն նաև գիտական ավելի բարձր կոչումների արժանացած մեր ուսանողությունը հաճախ չգիտե, թե ինչպիսի հեղինակավոր կոչումներ է իրականում ստացել (գուցե պատճառը ներկայիս համալսարանական կրթության մեջ բովանդակության բացակայությունն է, ո՞վ գիտե):
   Ինչևէ, հարցի պատասխանը գտնելու համար պետք է մտովի տեղափոխվել XII դար և ուսումնասիրել աշխարհիկ համալսարանների կազմավորման պատմությունը: Նախքան Վերածննդի դարաշրջանը Եվրոպայում դասավանդման իրավունքը պատկանում էր բացառապես Կաթոլիկ Եկեղեցուն: Դոկտորական աստիճանի (լատիներեն doceo-"ուսուցանում եմ" բառից) եկեղեցական ակունքները սկիզբ են առնում առաքելական շրջանից, երբ առաքյալներն ու Եկեղեցու հայրերը ստանձնել էին Սբ. Գրքի մեկնության և ուսուցման պարտականությունը:  
  Դասավանդման թույլտվությունը (licentia docendi) տրվում էր եկեղեցական ատյանի առջև քննություններ հանձնելուց հետո և հատուկ վճարի դիմաց: 1179թ.-ին Լաթերանի III ժողովում որոշվեց, որ դասավանդելու իրավունք ստանալու համար հավակնորդները պետք է քննվեն նաև եկեղեցական սխոլաստիկայից: Պայմանների նման խստացումը բուռն վեճեր հարուցեց եկեղեցական և աշխարհիկ իշխանությունների միջև: 1229թ.-ի մարտին Փարիզի համալսարանում ուսանողական խռովություններ սկիզբ առան, որոնք տևեցին շուրջ երկու տարի և Գրիգոր IX պապը վերջիվերջո ստիպված եղավ 1231թ.-ի ապրիլի 13-ին "Parens scientiarum" շրջաբերականով աստիճանաշնորհման և վարչական անկախություն շնորհել Փարիզի համալսարանին:

Sunday, March 3, 2013

Քրիստոնեությունն իբրև փոքրամասնության կրոն


   Քրիստոնեությունը լինելով համաշխարհային կրոն, վիճակագրական տվյալներով իրականում գտնվում է փոքրամասնության մեջ և՛ գլոբալ ներկայացման մեջ, և՛ առանձին երկրների կտրվածքով: Սա թուլություն չէ, այլ բխում է հենց քրիստոնեության բնույթից: Ճշմարիտ քրիստոնեությունը կամ Եկեղեցին միշտ էլ փոքրամասնության մեջ են եղել և՛ առաքելական շրջանում, և՛ միջնադարում քրիստոնեության հաղթարշավի ժամանակ, և՛ մեր օրերում: Ավետարանում տեսնում ենք, որ քրիստոնեական Եկեղեցին ներկայացված է իբրև մարդկային հասարակության մեջ գտնվող մի փոքրիկ կղզյակ: Անգամ Իսրայելում Հիսուս Քրիստոսի քարոզչության շրջանում չնչին մասը ընդունեց նոր խոսքը: Առաքյալները և հետագա հարյուրամյակների քարոզիչները ջանք չխնայեցին աշխարհի ամենահեռավոր անկյուններում քրիստոնեությունը տարածելու համար, սակայն ինչպես Ավետարանում է ասված. "Սակավ են ընտրյալները" (Մատթ. 22:14): Ես մեջբերում եմ այս խոսքերը ոչ թե այն գոռոզամտությամբ, թե քրիստոնյաներն ընտրյալ վերնախավ են կազմում և բնավ չեմ արհամարհում մյուս կրոնների և հավատալիքների հետևորդներին, պարզապես ցանկացա ցույց տալ, որ քրիստոնեության հիմնման օրից ի վեր ավետարանիչների կողմից հստակ գիտակցված էր այն իրողությունը, որ այդ հավատի կրողը լինելու է մարդկության փոքրամասնությունը:

Wednesday, February 20, 2013

Ինչպե՞ս մատուցել քրիստոնեությունը


   Քրիստոնեությունը գրավեց աշխարհը քարոզչության կամ պարզ ասած՝ խոսքի միջոցով, և այս խոսքն այնքան ուժ էր պարունակում իր մեջ, որ նրա դեմ պապանձվում էին աշխարհի իմաստունները և հզորները, հասարակ մարդիկ և մեծատոհմիկները: Սակայն, մեր օրերում ես հաճախ տեսնում եմ, որ քրիստոնեության թերի, սխալ (երբեմն անգամ ապաշնորհ) մատուցման պատճառով մարդիկ արհամարհում են քրիստոնեությունը և նետում են այն թիկունքի ետևը:
   Առաջին հերթին հոգևորականը, բայց նաև յուրաքանչյուր քրիստոնյա պետք է կարողանա մատչելի և ընկալելի կերպով բացատրել իր հավատի էությունը դիմացինին, որպեսզի անցկացնելով իր բանականության ոսպնյակի միջով մարդը կարողանա հստակ որոշել՝ քրիստոնեությունը տեղ ո՞ւնի իր մտքում և սրտում, թե՝ ոչ: Շատ հաճախ մենք քրիստոնեությունը մարդկանց հասցնելու մեր անկարողությունը չընդունելով մեղադրում ենք դիմացինին, ով համառորեն չի ուզում հասկանալ և ընդունել քրիստոնեության ճշմարտացիությունը, բայց իրականում թերացումը մերն է:
   Քրիստոնեության մասին խոսք բացելիս պետք է հաշվի առնել առաջին հերթին դիմացինի մտավոր հասունությունն ու կրթվածության մակարդակը, հետաքրքրությունները, կարծիքը: Չի կարելի միևնույն մոտեցումը կիրառել բարեպաշտ տատիկի, փիլիսոփայի, հավատի մասին պատկերացում չունեցող աշխարհիկ մարդու և աթեիստի հետ զրույցի ժամանակ: Պետք է նախ գտնել զրույցի ճիշտ մեկնակետը, այն գաղափարը, որի շուրջ կհյուսվի մտքերի կառուցողական և առողջ փոխանակումը: Կոնֆուցիոսն ասել է, որ զրույցի ժամանակ հաճախ պատահող սխալմունքներից է խոսելն առանց դիմացինի պատասխան արձագանքին հետևելու: Եթե խոսում եք և լսում միայն ինքներդ ձեզ՝ զրուցակիցը մի քանի վայրկյանից կհիասթափվի ձեր խոսքերից և նրա մեջ կսկսի գրգռություն աճել և՛ ձեր անձի, և՛ գաղափարների դեմ: Կարծում եմ նման դեպքերի առնչությամբ է Նիցշեն ասել իր այս խոսքը. "Հավատացյալ մարդու հետ շփվելուց հետո ինձ մոտ ձեռքերս լվալու ցանկություն է առաջանում": Ուրեմն ձեր անխոհեմությամբ դիմացինի մեջ գարշանք մի՛ հարուցեք:

Tuesday, February 12, 2013

Տերտուղիանոս. Աթենքի և Երուսաղեմի միջև


Quid ergo Athenis et Hierosolymis? Tertullian

Ի՞նչ առնչություն կարող են ունենալ Աթենքն ու Երուսաղեմը... Տերտուղիանոս

   Այս հռետորական հարցը վերագրվում է լատին մատենագիր, փիլիսոփա, հռետոր և աստվածաբան Տերտուղիանոսին (155-240թթ.): Անտիկ փիլիսոփայության և հռոմեական իրավունքի մեծ գիտակը 35 տարեկան հասակում քրիստոնեություն ընդունելով կտրուկ փոխում է իր դիրքորոշումը փիլիսոփայական գիտության նկատմամբ և դեմ է հանդես գալիս աստվածաբանական հարցերում վերջինիս կիրառությանը: Ընթերցենք "Ուղղված հերձվածողներին" ("De praescriptione haereticorum") երկի մի հատվածը.

Quid ergo Athenis et Hierosolymis? Quid academiae et ecclesiae? Quid haereticis et Christianis? Nostra institutio de Portico Solomonis est qui et ipse tradiderat Dominum in simplicitate cordis esse quaerendum. [Viderint] qui Stoicum et Platonicum et dialecticum Christianismum protulerunt. Nobis curiositate opus non est post Christum Iesum nec inquisitione post Euangelium. Cum credimus, nihil desideramus ultra credere. Hoc enim prius credimus non esse quod ultra credere debeamus.

   Ի՞նչ առնչություն կարող են ունենալ Աթենքն ու Երուսաղեմը, Ակադեմիան և Եկեղեցին, կամ հերձվածողները և քրիստոնյաները: Մեր ուսմունքը բխում է Սողոմոնի սրբազան գավթից, ով ինքն իսկ ուսուցանում էր, թե Աստծուն պետք է փնտրել սրտի պարզությամբ: Կան այժմ այնպիսիք, ովքեր առաջ են քաշում ստոյիկյան, պլատոնական կամ դիալեկտիկական քրիստոնեության գաղափարը: Բայց մենք այսպիսի տարանջատումների կարիք չունենք, Հիսուս Քրիստոսից և Ավետարանից հետո հավատաքննություն պետք չէ կատարել: Եթե մենք հավատում ենք, ուրեմն կարիք չունենք հավելյալ ապացույցների: Առաջին հերթին մենք պետք է հավատանք, որ չկա մեկ այլ բան, որին մենք պարտավոր ենք հավատալ:

Thursday, February 7, 2013

Վարդանանք


   Այսօր Վարդանանց տոնն է... Սա կարծում եմ առիթ է մեզ համար կրկին վերադառնալու  մեր արմատներին: Թեև մերօրյա որոշ պատմաբանների և հրապարակախոսների կողմից նսեմացվում է Ավարայրի դերը և Վարդան Մամիկոնյանի սխրանքը, սակայն հուսով եմ չեք զլանա հպարտությամբ և երախտագիտությամբ հիշել մեր հերոսներին: "Հայ" ասելով մեր աչքերի առջև պետք է հառնեն Տիգրան Մեծն ու Վարդանը, Մաշտոցն ու Նարեկացին, այլ ոչ թե մերօրյա սնամեջ կերպարները:
   Անկախ նրանից,  պատմությունը մեզ ճշմարիտ փաստեր է հաղորդում թե՝ ոչ, հատկապես այս դարում, ազգը պետք է ունենա սեփական հերոսներ, որոնք կհիշեցնեն իր փառավոր անցյալը և կպահպանեն ձուլվելու վտանգից: Այս սպառնալիքը միշտ կախված է եղել մեր ազգի գլխին: Ընդունե՛ք, որ այսօր մեր ազգը օրեցօր կորցնում է իր նվիրական արժեքները՝ պատմությունը, գրականությունը, մշակույթը, քրիստոնեական հավատը... Մենք հայ կոչվելու իրավունք չունենք, եթե այս արժեքների կրողը և տարածողը չենք: Կիսագրագետ հայերենով խոսելը բավական չէ հայ համարվելու համար: Մեր նման կեցվածքով մենք անարգում ենք Վարդանանց հիշատակն, ովքեր ընկան այդ արժեքները պահպանելու համար:
   Թեկուզ Վասակ Սյունին լիներ ամենաճարպիկ և հեռատես քաղաքական գործիչը, միևնույն է, խուսանավելով զորեղ ուժերի միջև ազգը չես պաշտպանի: Աստիճանաբար քեզ կպարտադրեն քայլ առ քայլ հրաժարվել այն ամենից, ինչ թանկ է քեզ համար: Մեր ազգը օրհասական պահին ընտրեց Ավարայրը և հաղթե՛ց, և ես հավատում եմ, որ հայ ազգի այդ ջիղը դեռևս կենդանի և ամուր է: Բայց թույլ մի՛ տվեք, որ կենաց-մահու իրավիճակ ստեղծվի, մենք տանուլ ենք տալիս փոքր ճակատամարտերում ամեն օր... այս օրն էլ Ավարայր է մեզ համար:
  Ազգային ինքնության այս խնդիրները պետք է վերլուծվեն նաև փիլիսոփայական հարթության մեջ: Կարծում եմ, որ ազգային գաղափարախոսություն մշակելու գործում առաջին քայլը պետք է լինի Քրիստոնեության ընդունման և Գրերի գյուտի, Վարդանանց պատերազմի, Հայոց Մեծ Եղեռնի պատմական շրջադարձային իրողությունների քննումն ու համակարգումը: Մենք հայ ենք, բայց հաճախ ինքներս էլ չենք գիտակցում, թե որքան վսեմ, առաքինի ու հերոսական շունչ կա հայի ինքնության մեջ:
   Դեռ երկար կարելի է խոսել Վարդանանց խորհրդի մասին, խոսքս շարունակեմ Հանրային Ռադիոյի եթերում մեկ տարվա վաղեմություն ունեցող իմ հաղորդմամբ.

Monday, February 4, 2013

Զուտ փիլիսոփայություն. Սոկրատես


Ֆեդրոս. Սոկրատե՛ս, ի՞նչ ես կարծում, որտե՞ղ նստենք ընթերցանությամբ զբաղվելու համար:
Սոկրատես. Գնանք Իլիս գետի երկայնքով, կնստենք մեզ դուր եկած խաղաղ մի անկյունում...
Պլատոն - Սոկրատյան երկեր. Ֆեդրոս 3c

   Ես ուզում եմ խոսել ԶՈՒՏ ՓԻԼԻՍՈՓԱՅՈՒԹՅԱՆ մասին: Այս բառակապակցությանը չեք հանդիպի մասնագիտական գրականության մեջ, այն ծագել է իմ մտքում: Փորձեմ մեկնել, թե ինչ եմ հասկանում "զուտ փիլիսոփայություն" ասելով: Դարերի ընթացքում փիլիսոփայությունը որպես մտածման և ճանաչման արվեստ ծնունդ է տվել բազում գիտությունների, ձևավորել է քաղաքական ու հասարակական միտքը, վերլուծել է Աստծուն, մարդկանց և մեզ շրջապատող աշխարհը, առհասարակ, դժվար է պատկերացնել մի ոլորտ որտեղ գոյություն չունենային փիլիսոփայական հայեցակարգեր: Մարդկության պատմության մեջ փիլիսոփա կոչվելու իրավունք ունեցող հարյուրավոր մտածողներ նոր մտքեր են բերել աշխարհ, կրկնել կամ նորովի են մեկնաբանել նախորդների գաղափարները և հիմա դժվար է ասել՝ կա՞ արդյոք նոր բան արեգակի ներքո, թե այս ամենը պարզապես նախասկզբնականի հավիտենական կրկնությունն է: Մի բան կարծում եմ, որ հստակ է՝ զարգացման ներկա փուլում փիլիսոփայությունը ակնհայտորեն տարբերվում է անտիկ շրջանում ծագում առած "Գիտությունների գիտության" կերպարից:
   "Զուտ փիլիսոփայությունը" ես գտնում եմ Պլատոնի Սոկրատյան տրամախոսությունների մեջ, որոնք թեև իրենց վրա կրում են Պլատոնի անկախ մտածողության կնիքը, բայց ներկայացնում են անխառն Սոկրատյան դիսկուրսի արվեստը: Այդ ժամանակներում կային տարբեր իմաստասիրական դպրոցներ, բայց ընդհանուր առմամբ փիլիսոփայությունը չուներ կոնտեքստ (ֆեմինիստական, բիոէթիկական, կրոնական և այլն), չկար տեսություններ ստեղծելու և հիմնավորելու պատվեր, դեռ չէին հայտնագործել էլեկտրականությունը, ինքնաթիռն ու բջջային հեռախոսը, այլ նախնադարյան տգիտությունից ազատված մարդիկ, հայտնվելով հունական ազատ հասարակության մեջ սկսում էին մտածել, ազատ ամեն տեսակի կաղապարներից:

Thursday, January 24, 2013

Մարտին Բուբեր - "Ես և Դու"


   Մարտին Բուբերը (1878-1965) գերմանաբնակ նշանավոր հրեա գոյափիլիսոփա է: Իր "Ես և Դու" երկում մտածողը խոսում է Մարդ-Աստված անմիջական հարաբերության մասին: Այն չի կարող լինել "ես-նա" անորոշ և վերացական հարաբերություն, այլ պետք է վերածվի կենդանի և անձնավորված ԵՍ-ԴՈՒ շփման: Ստորև թարգմանաբար բերված է գրքի առաջաբանի մի հատված.

   Աշխարհը երկվությամբ է ներկայանում մարդուն, քանի որ երկակի է մարդ-աշխարհ հարաբերությունը: Պատճառը մարդու կողմից արտաբերվող հիմնական բառերի երկվությունն է: Դրանք առանձին բառեր չեն, այլ՝ բառազույգեր: Հիմնական բառերից մեկը ԵՍ-ԴՈՒ-ն է, իսկ մյուսը՝ ԵՍ-ՆԱ-ն (անկախ "Նա"-ի սեռից): Ուստի երկվություն է պարունակում իր մեջ նաև մարդու ԵՍ-ը, որովհետև ԵՍ-ԴՈՒ հիմնական բառի Ես-ը տարբերվում է ԵՍ-ՆԱ-ի մեջ ներկայացող Ես-ից:
   Այս հիմնական բառերը բխում են մարդու էությունից, սակայն ԵՍ-ԴՈՒ հիմնական բառն է միայն արտաբերվում ողջ հոգով: ԵՍ-ն առանձնաբար գոյություն չունի: Երբ մարդն ասում է ԵՍ՝ հասկանում է ԵՍ-ԴՈՒ կամ ԵՍ-ՆԱ հարաբերություններից մեկի ԵՍ-ը և հիշատակվող երկրորդ կողմը միշտ ներկա է ԵՍ-ի մեջ: ԵՍ լինելը և ԵՍ ասելը տարբեր են իրարից, ինչպես պարզապես ԵՍ ասելը տարբերվում է հիմնական բառերից մեկը արտասանելուց: Նա, ով արտաբերում է հիմնական բառը՝ մտնում է հարաբերության մեջ:
   ՆԱ-ի թագավորության մեջ ամեն բան անորոշ է: Երբ ես ասում եմ. "Ես զգում եմ ինչ-որ բան", "Ես պատկերացնում եմ ինչ-որ բան", "Ես ցանկանում եմ ինչ-որ բան" գործ եմ ունենում անորոշ և հեռավոր առարկայի հետ: Այլ է սակայն ԴՈՒ-ի ոլորտը: Երբ մեկն ասում է ԴՈՒ՝ չկա այլևս անորոշություն և նա մտնում է հարաբերության մեջ:

Monday, January 21, 2013

Ջ.Սպենսեր - Ո՞վ գողացավ իմ պանիրը


   Ամերիկացի հոգեբան Ջոնսոն Սպենսերի "Ո՞վ գողացավ իմ Պանիրը" ("Who Moved My Cheese?"-1998) գիրքը մեծ ճանաչում ձեռք բերեց մարդկանց վրա մոտիվացիոն մեծ ներգործություն ունենալու պատճառով: Գրքում ներկայացված այլաբանական պատմվածքի մեջ խոսվում է մարդկային անվերջ որոնումների մասին, երբ մենք գտնում կամ կորցնում ենք մեզ համար կյանքում ամենացանկալին (հեղինակը կոչում է այն "ՊԱՆԻՐ"): Այս գրքույկում խորհուրդներ են տրվում, թե ինչպե՞ս խուսափել մեր անփութության պատճառած կորուստներից և ինչպե՞ս արագ վերակառուցվել կյանքից ստացած հարվածներից հետո: Խորհուրդ կտամ ընթերցել այս ստեղծագործությունը, դա ձեզանից շատ ժամանակ չի խլի: Իսկ նրանց համար, ովքեր ծուլանում են գիրք կարդալ և վարժվել են fast food-ին՝ հերթականությամբ բերում եմ Սպենսերի ուղենիշերը...

Եվ այսպես՝

ü  Երջանկության գրավականը Պանրի սեփական բաժին ունենալն է:
ü  Որքան կարևոր է մարդու համար իր Պանիրը, այնքան մեծ է կապվածությունը:
ü  Պանիրը պետք է հաճախակի հոտոտել, որպեսզի ժամանակին նկատեք, որ այն փոխում է իր որակները:
ü  Հաղթահարե'ք ձեր վախը, ով փոխվելու ունակ չէ՝ չի գոյատևի:
ü  Նոր Պանիր գտնելու հույս կա միայն նոր ուղղությամբ շարժվելու դեպքում:
ü  Որքան ավելի հստակ եք պատկերացնում նոր Պանիր ձեռք բերելու քաղցրությունը, այնքան ավելի վաղ կգտնեք այն:
ü  Ձեր նախկինում ունեցած հայացքները ձեզ չեն մոտեցնում նոր Պանրին:
ü  Որքան շուտ մոռանաք հին Պանրի մասին, այնքան ավելի վաղ կգտնեք նորը:
ü  Առավել խելամիտ է լաբիրինթոսում նոր Պանիր փնտրել, քան առանց Պանրի անգործության մատնվել:
ü  Գնացե՛ք Պանրի ետևից և հաճույք ստացեք ձեր կյանքում կատարվող փոփոխություններից...

Կարդացե՛ք գիրքը ՌուսերենԱնգլերեն 

Thursday, January 17, 2013

Հենրի Դեյվիդ Թորո - Ուոլդեն կամ կյանքն անտառում


   Հենրի Դեյվիդ Թորոն (1817-1862) ամերիկացի գրող է, մտածող, հասարակական գործիչ և նատուրալիստ: 1845-1847թթ.-ին Թորոն առանձնության մեջ ապրում էր Ուոլդենյան անտառում իր ձեռքով կառուցած խրճիթում, սեփական ուժերով հայթայթելով կյանքի համար անհրաժեշտ ամեն ինչ: Հասարակությունից առանձնանալու իր այս փորձի մասին Թորոն գրել է 1854թ.-ին՝ "Ուոլդեն կամ կյանքն անտառում" գրքում: Վախճանվել է 45 տարեկան հասակում, տուբերկուլյոզից: Ստորև բերում եմ հիշյալ գրքի արժեքավոր մի դրվագի թարգմանությունը.


  Ես հեռացա անտառ, որովհետև ցանկանում էի ապրել գիտակից կյանքով, գործ ունենալ միայն կյանքի էական իրողությունների հետ, փորձել ինչ-որ բան սովորել դրանից, որպեսզի երբ մահվան պահը գար, չպարզվեր, որ բնավ չեմ ապրել: Ես չէի ցանկանում ապրել նրանով, ինչն իրականում կյանքը չէ, որովհետև այն չափազանց թանկ է, ոչ էլ դիմել ինքնահրաժարման, քանի դեռ չկար դրա սուր անհրաժեշտությունը: Ես տենչում էի խորամուխ լինել կյանքի մեջ և ծծել կյանքի ողջ ոսկրածուծը, վճռականորեն ապրել սպարտայական պարզությամբ, որպեսզի արմատախիլ անեմ այն ամենն, ինչ կյանքը չէ, խորը հնձելու և առավելագույնը խուզելու համար, որպեսզի կյանքն անկյուն մղեմ և այն հանգեցնեմ պարզագույն տեսքի, եթե պարզվեր, որ այն չնչին է, ինչ արած, հասու լինեմ նրա իրական ողջ ոչնչությանը ու դրա մասին հայտարարեմ ամբողջ աշխարհին, իսկ եթե այն լեցուն է վեհ իմաստով՝ ճանաչեմ փորձառությամբ և այն ճշմարտապես ներկայացնեմ իմ հաջորդ ստեղծագործության մեջ: Քանզի, ինչպես ինձ է թվում, մարդկանց մեծամասնությունը տարօրինակ կերպով անորոշ կարծիք ունի կյանքի մասին՝ չիմանալով Աստծո՞ պարգևն է այն, թե՞ սատանայի, և որոշ հապճեպությամբ եզրակացնում են, որ մարդու գերագույն նպատակը երկրի վրա "Աստծուն փառաբանելն ու հավետ նրանով ցնծալն է":