Եթե երբևէ
դիտել եք ֆիլմեր կամ նկարներ Ճապոնիայի մասին, ապա կարող եք պատկերացնել աշնան գեղեցկությունը
Ճապոնիայում: Թվում է՝ խոսքերով անկարելի է փոխանցել գետերի ու լճերի, դեղինի ու կարմիրի
բազում երանգներով շողացող անտառների ու բլուրների կուսական գեղեցկությունը, բայց ճապոնացի
բանաստեղծներին այնուամենայնիվ հաջողվել է դրոշմել աշնան այս չքնաղ պատկերները համառոտ տողերում:
Ճապոնական
պոեզիայում առանց ավելորդ պաճուճանքների ներկա են և՛ բնությունը, և՛ երաժշտությունը,
և՛ ճապոնական ավանդական կրոնից՝ սինտոիզմից բխող բնապաշտական պատկերացումները: Քանի
որ անհնարին է մեկ հոդվածով սպառել այս ընդգրկուն թեման, խոսենք միայն "հայկու" եռատողերի մասին: Այո, սրանք այն համեստ եռատողերն են, որոնք կարող են ծիծաղ հարուցել
ընթերցողի մոտ՝ առաջին հայացքից անկապակից ու ոչինչ չասող բովանդակության պատճառով,
բայց մտքում ստեղծված պատկերների վերլուծումը և հեղինակին ապրումակցումը օգնում է բացահայտել քիչ թվով բառերի ետևում թաքնված փիլիսոփայական իմաստը:
"Հայկու"-ն
կամ "հոկկու"-ն ճապոնական պոեզիայում XIV դարում սկզբնավորված բանաստեղծական
ժանր է (այս ժանրում ստեղծագործող բանաստեղծը "հայդզին"-ն է): Ինքնին հասկանալի է, որ հայկու եռատողը ենթարկվում է տաղաչափության որոշակի կանոնների, թեև երբեմն շեղումներ թույլ տրվել են տարբեր հեղինակների կողմից: Դասական հայկուն բաղկացած է 17 վանկից, որոնք կենտրոնական (հատող) բառով կիսվում են 5:12 կամ 12:5
հարաբերակցությամբ: Հայկուն եռատողի է վերածվել միայն արևմտյան աշխարհի լեզուներով
թարգմանության մեջ, իսկ բնագրում այն հիերոգլիֆների սյունակ է:
Հետաքրքրական
է, որ ավանդաբար հայկու բանաստեղծության մեջ պետք է պարտադիր նշված լինի տարվա եղանակը,
այսինքն այն կարելի է բանաստեղծության "եղանակային" ժանր համարել: Հայկուի
նյութ կարող է դառնալ բնության ցանկացած պատկեր, որն այս կամ այն կերպ առնչվում է մարդու
կյանքի հետ, ըստ որում այդ ամենը շարադրվում է ներկա ժամանակում: Թեև հայկուն զուրկ
է արևմտյան պոեզիային բնորոշ արտահայտչամիջոցներից և այս բանաստեղծություններն անգամ
անվանումներ չունեն, բայց կարծում եմ ժանրի հանճարեղությունը հենց սեղմ ծավալում
մեծ բովանդակություն փոխանցելու մեջ է: Համաձայնեք, որ ընդամենը մի քանի բառով հոգեվիճակ
փոխանցելը հեշտ գործ չէ: Հատկանշական է, որ ճապոներենով լույս տեսնող հայկու ժողովածուներում
ամեն բանաստեղծական տողը տպվում է առանձին էջի վրա, որպեսզի ընթերցողը կարողանա, մի
պահ կտրվելով ամեն ինչից, խորհել գրվածի մասին:
Ստորև ձեզ
եմ ներկայացնում հայկու ժանրի ամենանշանավոր բանաստեղծ Մացուո Բասյոի և այլ հեղինակների
աշնան հայկուներից կատարած իմ ծաղկաքաղ թարգմանությունը.
Ա՜խ, եթե
աշնան քամին
Այնքան թափված
տերևներ բերեր,
Որպեսզի
տաքացներ բուխարին...
* * *
Փոթորկում
է աշնան քամին...
Ուր-որ է
կսրբի երկնքից
Նոր ծնված
լուսնին...
* * *
Աշնանային
լուսինը
Կապույտ
երկնքում
Սոճի է նկարում
տուշով...
* * *
Օ՜ թխկենու
տերևներ...
Դուք չվող
թռչունների
Թևերն եք
այրում...
* * *
Աշնան լուսին...
Ա՜խ, եթե
ես վերստին կարենայի ծնվել
Իբրև բլրի
գագաթին աճող սոճի...
* * *
Ինչպե՜ս
է սուլում աշնան քամին...
Այն ժամանակ
միայն կհասկանաք իմ տողերը,
Երբ գիշերեք
բաց դաշտում...
* * *
Աշնանն էլ
է ցանկանում ապրել այս թիթեռնիկը...
Տե՛ս, խմում
է անհագ
Խրիզանթեմի
վրա հայտնված ցողը...
* * *
Թառամեցին
աշնանը ծաղիկները...
Թափվում
ու ցրվում են սերմերը,
Ասես արցունքներ
լինեն...
* * *
Ծանրումեծ
քայլերն է փոխում կռունկը
Նոր հնձված
հասկերի վրայով...
Աշուն է
գյուղում...
* * *
Ամայի հեռվում
կարմիր-կարմիր արև...
Բայց աշնան
քամին
Սառնություն
է շնչում անխնա...
* * *
Այլևս երբեք
նա թիթեռ չի դառնա...
Զուր դողում
է թրթուրը
Աշնան քամուց...
* * *
Տերևները
թափվել են արդեն...
Ողջ աշխարհը
միագույն է,
Միայն քամին
է գվվում...
* * *
Այգում ծառեր
են տնկել...
Նրանց ոգեշնչելու
համար
Կամացուկ
շշնջում է աշնան քամին...
* * *
Սառնաշունչ
փոթորկին հագեցնելու համար բույրով
Ուշ աշնանը
կրկին
Բացվել են
ծաղիկները...
* * *
Ամպը կախվել
է արևի վրա...
Շեղակի թռչում
են ահա
Չվող հավքերը...
* * *
Ընկերների
զրույցը
Հեռու է
վանել և ջախջախել է
Աշնան մառախուղը...
* * *
Ինչո՞ւ ես
այս աշնանը
Այսպես ուժգին
զգացի ծերությունը...
Ամպեր և
թռչուններ...
* * *
Տերևն ընկնում
է տերևի վրա...
Թափվել է
ամեն բան
Եվ անձրևն
ապտակում է անձրևին...
* * *
Աշնանային
փոթորկի պոռթկում...
Ինչպե՜ս
է դողում ու թրթռում
Բաղեղի յուրաքանչյուր
տերևը...
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.